Hakan Ertunk Rekabet Kurumuna Yazdı

Rekabet Kurumu Başkanlığına

Konu : Optik sektöründe kartelleşmeye izin verilmemesi talebi

Mesleki yeterlilik ruhsatnamesini 1981 yılında almış, ata mesleği gözlükçülüğü 50 yıldır aktif sürdüren “sağlık mesleği” mensubuyum.

1951 yılında kurulan ve mesleki ilk örgütümüz Türkiye Gözlükçüler Cemiyetinin başkanlık dahil yönetimk kurullarındaen uzun süre görev yapmış yaşayan son temsilcisiyim.

Gerek meslek kanunumuz gerek mesleki birlik kanunumuz başta olmak üzere mesleki standardizasyon mevzuat çalışmalarına katkıda bulunmuş, mesleki gelişimin tesisi için mücadele vermiş biri olarak gerek ekonomik krizler gerek koruma kanunlarının sebep olduğu tüm olumsuzluklara tanıklık ettim.

Yeni dünya düzeni ya da küreselleşme tanımlarıyla süslenen ve sermayenin kontrolü altına girip köleleştirilen toplumlar başlarına gelen felaketi “haşlanan kurbağa” misali görememekte ve acı sonuçlarına katlanmaktadır.

Modern toplumlarda güçlü sivil örgütler sosyal yaşam düzenini tehdit eden bu tür unsurlara karşı çeşitli önlemler ve yasal düzenlemeler yapmakta. Ülkemiz de bu konuda Tüketici Kanunu, Rekabet Kanunu gibi bir dizi yasal korumalar hayata geçirilmiş ve ticari tehdit oluşturan “insider trading” kavramı suç olarak yasal mevzuata dahil edilmiştir.

Son olarak “kişisel verilerin korunması kanunu” dijitalleşen dünyada “kişisel verinin” öneminin kabulünün tescilidir.

Küresel sermaye özelleştirmeler, birleşmeler ya da satın almalarla sadece tekelleşmeyi değil kişisel verileri de kullanarak haksız rekabetin bambaşka bir yöne evrilmesinin önünü açmaktadır.

Görme sağlığı; Göz muayenesi, teşhis, tanılama ve tedavi süreci bütünüdür.

Tedavi, Cerrahi, kimyasal ya da yardımcı görme sağlığı gereçleriyle sağlanır.

Görme sağlığı gereçlerinde kusur giderici olarak kontakt lens ve optik mercekler ve bunları taşıyan gözlük çerçeveleri kullanılır.

Optisyen yani eski tanımıyla gözlükçü okuduğu reçetede yazılı sağlık gerecini tedarik eder. Nedir bunlar?

Gözlük çerçevesi ve gözlük camlarıdır.

Tedarik edilen gözlük camları ölçme aletinde ölçülür, gözlüğe takılmak üzere cam kesme makinalarında işlenir ve montajı tamamlanır hastaya teslim edilir.

Tedarikte; Çerçeve üreticileri ve ithalatçıları gözlük talebini karşılar. Cam üreticileri ve ithalatçıları cam talebini karşılar. Makine ve techizat ile bunların sarf malzemelerini de makine ithalatçıları karşılar.

Hastanın ihtiyacı olan gerekli materyallerin arzını sağlayan bu şirketler optisyenlik mağazalarının talebini karşılar.

Gözlük cam ve çerçevesi ile makine ve sarf malzemesini arz eden firmalar müşterisi optik mağazalarının tüm ticari bilgilerine vakıftır.

Hangi tür çerçeveleri ve hangi markaları mağazalarında bulundurduklarını, satış hızlarını ve noktasal olarak tüketici marka model tercihleri hakkında önemli bir veri tabanına sahiptir.

Aynı durum optik camlarda ve kontakt lenslerde de geçerlidir.

Mağazaların perakende optik sirkülasyonunun kapasitesini sarf malzeme tüketimi ile takibi de mümkündür. Makine sağlayıcılar bu sarf malzemeleri tüketim miktarları ve periyodik makine bakımlarıyla da optik mağazalarının iş potansiyelleri hakkında veriye de sahip olurlar. Her makinenin cam işleme veri sayacı vardır ve periyotlarla kesici taşlar değiştirilir.

Görme sağlığı sektörünü bütün olarak ele alırsak, Hastane ve Teşhis klinikleri organize mağaza zincirleri hakimiyetine henüz geçmemiştir. Özel hastaneler iktisadi işletmeleri üzerinden lokalde optisyenli kişletmeler ile ticari iş birliği yaptıkları bilinmektedir.

Bu durum gelecekte zincir mağaza gruplarının sağlık sunucularıyla iş birliği yapmayacakları anlamına gelmemelidir. Şimdilik kurbağa haşlanmaktadır.

Optik sektöründe global küreselleşmenin ilk adımını Fransız sermayesi Essel cam firmasının Amor çerçeve firmasını satın almasıyla başlamış ve firma adını Essilor olarak güncellemiştir.

Çerçeve pazarına hâkim olan en büyük iki İtalyan firması Luxottica ve Safilo grup lisanını aldıkları önemli moda markalarının üreticisi olarak zamanla global pazarın da hakimi olmuştur.

Essilor firması aynı zamanda dünyanın en büyük optik camlarını otomatik kesme makinaları ve teçhizatları ile dijital cam ölçme makinaları ve optik atölyelerinde kullanılan küçük el aletleri, makinalar ve sarf malzemelerinin de üreticisi ve dağıtıcısıdır.

Essilor cam hammaddesi üreticisi olarak hem kendisine hem de lokal labratuarlara hammadde temin etmektedir. Yeni nesil cam üretim makineleri ile yazılımları üzerine de şirket birleşmeleri yapmış bir firmadır.

Essilor ve Luxottica birleşmesi Avrupa pazarındaki etkisine yönelik alınan önlemlerle Türkiye pazarında alınacak önlemler farklılık arz etmektedir.

Türkiye’nin en büyük perakende optik mağaza zinciri Atasun’un Essilor Luxottica ortak girişimine satışının Türkiye’de onayı, gelecekte Türk halkının görme sağlığı gereci temininde rekabet unsurları ortadan kalkmış bir pazarda öngörülemeyecek fahiş harcamalara neden olacak bir karardır.

Aynı şekilde ülkenin en büyük optik hizmet satın alımını gerçekleştiren Sosyal Güvenlik Kurumunun gözlük harcamalarının da uzun vadede fahiş oranlarda artışına neden olacak “tek tedarikçi” riski oluşacaktır.

Essilor Türkiye’de Pazar payı yüksek üreticileri satın almakla kalmamış bu şirketlerin müşteri veritabanına da sahip olmuştur. Essilor Türkiye’nin optik pazarının önemli tüm verilerine sahiptir. Bırakın illeri neredeyse her mahallenin optik potansiyeli hakkında noktasal bilgiye sahiptir.

Hangi caddede hangi mağazalar hangi ürünleri satmakta, tüketici eğilimleri nedir, cirolar nedir tüm veriler işlenebilmektedir. Noktasal olarak ürün bazlı kampanyalarla rakip tedarikçilerin ürünlerinin satışının yavaşlatılması dahi mümkündür. Firmaların kampanya yönetimleri incelendiğinde bu durum daha net anlaşılacaktır.

Performansı yüksek bireysel optik mağazaları zincir mağazaların hedefindedir ve cazip satınalma teklifleriyle el değiştirmektedir. Bu birleşme sonrası noktasal olarak pazarın en verimli lokasyonları belirlenecek ve bu bireysel işletmeler ya el değişimine ya da markanın şemsiye altına girmeye zorlanacak kabul etmeyenlerin yanına ya da karşısına mağaza açılarak sektör dışına itilmesi sağlanacaktır.

Zincir marketlerin sokak arasına kadar inerek bakkalı ve diğer esnafı bitirmesi benzeri bir durum hırdavatta olduğu gibi optikte de yaşanma riski söz konusudur.

Bu birleşme engellense dahi optik pazarı yukarıda belirttiğim haksız rekabet tehdidi altında olup bu tehdidin uzun vadede halkın görme sağlığı hizmeti satın alımında ciddi bir sorun oluşturacağı yönünde gelişmeler mevcuttur ve meslek örgütlerinin bu konuda girişimde bulunması gereklidir.

Ülkenin görme sağlığı gereci tedarikinde uzun vadede bir tehdit altına girmemesi ve haksız rekabetin önünü açacak ve bireysel optisyenleri tasfiye edecek bu birleşmeye onay verilmemesi ülke ve halk yararına talebimdir.

Saygılarımla

Hakan Ertunk

Gözlükçü